Ultrasonik kontrol, yüksek frekanslı ses dalgaları kullanılarak yapılan bir malzeme kontrol yöntemidir. Kontrol edilmek istenen malzeme içine yüksek frekanslı ses dalgaları gönderilir. Bu sırada ses dalgaları, yolu üzerinde bir engele rastlarsa yansıma yapar. Bu sırada çarpma açısına bağlı olarak yansıyan sinyaller, ultrasonik kontrol aracının ekranında dalga çizgileri meydana getirir. Elde edilen bu değerler ile, hem malzeme içindeki engelin koordinatları hesaplanır hem de dalgaların yüksekliğine göre engelin büyüklüğü ortaya çıkar. Hatta engelin türü konusunda bir fikir elde etmek de mümkündür.
Basınçlı ekipmanların da bu şekilde test edilmesi ile, hacimsel hatalar ve karşılaşılan çatlak benzeri yüzey hataları tespit edilebilir. Ultrasonik muayene ve test işlemlerinde birkaç yöntem kullanılmaktadır. Örneğin iletme ve yansıma yöntemi ile muayenesi yapılacak basınçlı ekipmana belli bir noktadan yüksek frekanslı ses dalgaları gönderilir. Bu dalgalar kontrol cihazının ekranında ekolar halinde görülür. Bu ekolar izlenerek basınçlı ekipmanda hata bulunup bulunmadığı tespit edilir.
Rezonans yönteminde ise, muayene edilecek basınçlı kapların üzerine gönderilen frekans ses dalgaları sabit değildir. Ultrasonik muayene aracından gelen ses dalgalarının frekansı, basınçlı kapların doğal frekansı ile aynı olunca genişlik artar. Bu genişlik artışı ultrasonik muayene aracının ekranına yansıyan ekolardaki dalga boyları arasındaki mesafeden anlaşılır. Bu yöntem paralel yüzeyli basınçlı kapların kalınlıklarının ölçülmesinde de kullanılır.
Basınçlı kaplar ile ilgili olarak Avrupa Birliği’nde Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamında 97/23/EC Basınçlı Ekipmanlar Direktifi (Pressure Equipment Directive) çıkarılmıştır. Bizde de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı bu direktifi esas alarak Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği’ni çıkarmıştır. Basınçlı ekipmanların özellikleri, kriterleri ve ilgili standartlar bu yönetmelikte ve eklerinde açıklanmaktadır.
Ultrasonik testlerde en yaygın kullanılan dalga türleri boyuna (basınç) ve enine (kesme) olan dalgalardır. Test sırasında basınçlı kapların içinde ilerleyen dalgalar boyuna dalgalardır, yani basınç dalgalarıdır.
Ultrasonik test ve muayene işlemlerinde yapılabilecek ölçümler şunlar olmaktadır:
- Boyut (kalınlık)
- Boy ve kalınlık
- Ultrasonik termometre (sıcaklıkta boyut değiştirme)
- Yüzey sertliği
- Özelliklerin tespiti
- Tane büyüklüğü, ayrışan fazlar, kalıntılar, soğuk ve sıcak işlem dereceleri
- İç gerilmelerin tespiti
- Hataların tespiti
Hangi yöntem uygulanırsa uygulansın ultrasonik muayene ve testlerin belli üstünlükleri bulunmaktadır. Örneğin, basınçlı kapların hataları üç boyutlu olarak tespit edilebilir. Bu hataların tespitinde hassastır. Bu testleri uygulamak kolaydır. Fazla sarf malzemesi kullanımı gerektirmez. Özellikle kalın basınçlı kaplarda, düzlemsel hatalar daha duyarlı bir şekilde tespit edilebilir.
TÜRCERT belgelendirme kuruluşu, uygunluk değerlendirme, belgelendirme ve eğitim hizmetlerini sunarken, diğer taraftan test ve muayene hizmetleri de vermektedir. Basınçlı ekipmanlar ultrasonik kalınlık ölçümleri bu şekilde verilen hizmetlerden biridir. Basınçlı kapların ultrasonik muayene ve testleri konusunda daha fazla bilgi almak ve bu testleri yaptırmak için, TÜRCERT belgelendirme kuruluşunun, deneyimli yönetici ve çalışanlarına başvurmakta gecikmeyiniz.